“Kalayo! kalayo! mga parahabon!” an gasod man nin iba; naghihiribi su mga babaye asin su mga aki; nangriligidligid sa daga su mga bangko asin su mga tawo nagdaralagan nasa tahaw kan pagkagorobot, sirilyakan asin kariribukan.
Anong nangyari?
Su mga musikero binorokod nin duwang Guardia Civil na magkasi may kapot na pamakol tanganing matonong su paluwas; su teniente mayor asin su mga cuadrillero, na mga hamohan kan saindang mga daraan nang sable, pagkaporogol! an mga ito minsan ngani nangagpakisuhay.
“Darha nindo an mga iyan sa tribunal!” an kurahaw ni Don Filipo, “magingat kamo na buruhian an mga iyan! Nagbalik si Ibarra, asin hinanap si Maria Clara. Kominoropo saiya su mga daraga, na mga tarakot, tinatarakigan asin nangrurulungsi; si Tia Isabel nangangadyé kan letania na latin.
Kan magkaurulian sa tikba su mga tawo asin kan magpakadram kan nangyari, nagporotok su gabos na daghan sa kaangotan. Ominoran nin gapo sa pangkat kan mga cuadrillero na mga nagdara kan duwang Guardia Civil; igwa nin nagmokna na soloon su cuartel asin asalon si Doña Consolacion pati su alférez.
“Sa bagay na iyan magagamit sinda!” an kurahaw nin sarong babaye, na kanayon pangaloskos asin hinonat su mga takyag; “sa pagparibok sa banwaan! Daing ibang inoosig kundi an mga tawong may dangog! Yaon an mga tulisan asin an mga parasugal! Soloon ta an cuartel!”
May hominagad nin pagkumpisal, pagkakapkapa su saiyang takyag; may mga tingog na nag-aagrangay sa irarom kan nagkaturumbang mga bangko; sarong makautigay na musikero. Su escenario pano nin mga artista asin mga banwanon, na sorosarabay pagtaram. Itoon diman si Chananay, sa gubing ni Leonor sa El Trovador, nakikipagolay sa lengua de tienda ki Ratia, nagugubingan nin sa maestro sa paadalan; si Balbino asin su mga moros nangaghihinguha na maranga su mga musikero na nagkarulugadan nin makuri o nin kadikit. Nagkapirang mga kastila, paduman, padigdi, pinakikiolayan asin pinagsasagdonan an gabos nindang nasosompongan.
