taramon, laban sa nagpapalabilabi sa saiyang kosog, laban sa naglalaglag kan kamoninongan kan banwaan, laban sa nagkukilang sa saiyang katongdan; dai ka kuta nagsolosolo, tara an bansa ngunyan baké nang siring kaito kan nakaaging duwang-polong taon.”
“Naniniwala ka kaiyan?” an hapot ni Don Filipo.
“Asin dai mo iyan namamatean?” an simbag kan gurang na bominangon-bangon sa higdaan; “!ah! huli ta dai mo nakita an nakaagi, dai mo inadalan an bunga kan pagpadigdi kan mga europeo, an pagdaratong nin dakol na mga bagong mga libro asin an lakaw kan mga kabagong-tawohan pasiring sa Europa. Adalan mo asin saimong pagbagaybagayon: totoo nganing nagdadanay pa an Real asin Pontificia na Universidad nin Santo Tomas sagkod kan mga madodonong na mga paratokdo diyan, asin nagsasanay pa an ibang mga kamaisipan sa pagpahayag nin paglaenlaen asin an pagpapamantaag kan pagkapantas na bulanos kan escolasticismo, alagad saén mo masosompongan an mga madodonong na itong mga bagong-tawo kan mga panahon nyato, na mga halangkaw su mga inadalan, na, huli sa pagkasakiti kan isip, naghihingagdan na nagpapahayag nin pagkadonong sa sarong sogod nin mga lalawigan, na dai nya nasayodan na bulanos an mga karahayan kan mga dai tibaad, na dai pa nya ikinapapaliwanag an hapot mapadapit sa esencia asin existencia, halangkawon na gayong mga pakasabot, na minapalingaw satuya kan orog na gayong kaipuhan; kan satong ada (101-a) asin rogaring na kabilogan? Hilinga ngunyan an kaakian tagob nin gambira sa paghiling nin mga bagong pagkakanoodan. Nangangaaradal nin Salaysay, Matematica, Geografia, Literatura, mga Ciencias Fisicas, Lenguas, mga bagay-bagay gabés na kan panahon nyat6 ikina-oongis tang madangog na baga herejia; an siring na bagay ipinahayag kan orog kalibre-pensador kan kapanahonan nyako sa mga categoria ni Aristoteles asin sa mga leyes kan silogismo. Sa katapusan an tawo nakasayod na siya tawo, tinalikondan nya an pag-aatid-atid sa saiyang Dios; sa pagsohot sa dai matatantan, sa dai nya nakita, sa pagtao nin mga katogonan sa mga inaalisngaw kan saiyang isip; an tawo nakakasayod na an pamana saiya iyo an mahiwas na kinaban na kaya nyang paghadean; kan pagal na sa katotoklos nin daing kanongdanan asin mapangahas na gayo, idinuko su payo
