I-SARONG KATIRIPUNAN (3) saindang agwat: sa saindang pag-oltanan (4) dalan nin Anloague: ngunyan Juan Luna (5) Mutyá sa Sirangan: an Filipinas (6) halábang látok: halábang lamesa (7) káhoy na pino: síring kan satong agoho (8) hiyantang romano: princepeng romano (9) monopolio: katanosan nin saró katawo na iyo sanang makapa- ngarakal sa sarong bágay; digdi, an Pamahalaan (10) bahígay: ocasion; oportunidad (11) nasinangan: nakontento..... (12) panalé siyang: si Padre Damaso (13) daplé: taga ibang dagá, extranjero (14) mapangháreng (mapangharé na): mapagbantá. amenazante (15) ab irato: gikan sa kaangotan (16) ex ore: gikan sa ngosó (17) in corde: sa pusó (18) in mente: sa isip iii iii 112346 88 10 10 10 11 12 12 12 12 (19) per accidens: bakong katuyohan 12 (20) sandag: justo, matanos .... 12 (21) tagapamahayag: periodista 13 (22) dai nag inventar kan pólvora: táwong kulapos an isip.. 13 II-SI CRISOSTOMO IBARRA (23) tagapagáwit: poeta 16 IIIAN PAMANGGI (24) Cedant arma togoe; magpanonod an mga hamo sa toga (an au- toridad militar sa autoridad civil) (25) Cedant arma cottoe: magpahónod an hamo sa habito (an auto- ridad militar sa autoridad eclessiástica) (26) itarapan: italtag, hirirasón (27) sa Península: sa España (28) Exodo: Salida, Pagluwas, Paghalé 21 8822 18 18 19 20 IV-HEREJE ASIN FILIBUSTERO (29) tábing: cortina (30) calle nin Sacristía: ngunyan Ongpin (31) calle nin San Jacinto: ngunyan T. Pinpin (32) angkos: familia (33) gagamban: infierno (34) hereje: siblag sa túnay na pagtubod (35) filibustero: an mapaglaygay kan mga gagaweon kan Pamahalaan (36) peninsulares: an mga kastilá kaito sa Filipinas 3238889 25 26 V-SARONG BITOON SA BANGGING MADIKLOM (37) lalamban: pítak na higdaan 30 (38) gadyá: elefante 31 (39) lásig: influencia 31 (40) taknaan: horasán 32 i