El Filibusterismo (Kadagosan kan Noli me Tángere)/XIX
MediaWiki:Proofreadpage pagenum template
Si Placido Penitente lominuwas sa clase tagob su puso nin apdo asin malipungaw na mga luha sa saiyang mga mata. Karapatdapat sya kan saiyang pagngaran kun dai sya pinapainit, alagad kun nabubuwangan, sarong tunay nanggad na agos, sarong halimaw na mapopogol lamang sa pagkagadan asin sa pakagadan. An siring kadakol na mga paglalapastang, an siring na mga todok nin alfiler sa aroaldaw, nakapanakig sa saiyang puso ibinugtak sa saiya sa pagkatorog kan pangatorogan nin natotorog na mga sawa, nagbabarangon na ngunyan asin nagboboroyogboyog na nagoorongal sa kaangotan. Su mga siwik nagdadaraging sa saiyang pagdangog kaiba an mapagtuya-tuyang mga kataga nin tataramon kan catedratico, mga kataga nin tataramon sa horon na sinasabing lengua de tienda, asin garo syang nakakadangog nin mga hinagapus nin latigo asin mga harakhak. Sangribong kaisipan nin panghimalos minabarangon sa saiyang hotok nagbabaranggaan asin tolostolos nagkakawarara siring sa mga banding nin sarong pangatorogan. An saiyang pagkamoot sa sadiri kaiba an pangongotiil nin sarong nadaihan na nin pagsarig nagkukurahaw saiya na sukat syang magpadagos.
“Placido Penitente,” an sabi kan tingog, “ipakita sa bilog na pagkabagong-tawong iyan na igwa kang karapatan, na aki ka nin sarong lalawigan na madasig asin maginoo saen an paglanghad hinohugasan nin dugo. Batangueno ka, Placido Pentente! Manghimalos ka, Placido Penitente!”
Asin su hagbayon nagoongal asin nagraragot su saiyang ngipon asin gabos nakakabanggaan nya sa lansangan, sa tulay nin Espana, na baga naghahanap nin MediaWiki:Proofreadpage pagenum templatemapulang boot. Sa huring ining pook nakakita nin sarong lunadan na nalulunadan kan Vice Rector na si Padre Sibyla, kaibahan si Don Custodio, asin tinaohansya nin dakulang gana na dakpon su religioso asin iholog ito sa tubig.
Napasiring sa Escolta asin natotokso nang poonan na sagpokon su duwang agustino na nagtutukaw sa may tata kan bazar ni Quiroga nagngingirisi asin nakikipagsubahan sa duwang fraile na itoon sa laog kan tindahan na nasa maogmahon na mga orolayolay; nadadangog su saindang mga maogmang tingog asin madaging na mga arak-atak. Sa horoharayo natatapaan su acera nin duwang cadete na nakikipagdaldalan sa sarong dependiente nin sarong almacen; napasiring sainda si Placido Penitente sa pagbukas nin agihan, asin su mga cadete na mga nakakita kan madolom na kaisipan kan hagbayon, mga maalam (265) na nagpangiriway. Si Placido kan mga horas na ito nasa lasig kan hamo na pinagsasabi kan mga malayista.
Si Placido, alintanang naghaharani sa saiyang harong, sa harong nin sarong platero saen sya nageerok bilang sarong platero, naghihinguhang magkabaragaybagay nya su saiyang mga kaisipan asin pinaghahaman nya an sarong mokna. Mapuli sya sa saiyang banwaan asin manghihimalos sya sa pagpahiling sa mga fraile na dai napapagologolog nin basang an sarong hagbayon, dai man sya napapaglanghadan. Nagiisip syang magsurat tolos sa saiyang ina, ki Cabesang Andang, sa pagpasabot saiya kan nangyari asin sabihan sya na su mga clase pinipirintoan saiya sagkod noarin pa man, na minsan ngani itoon su Ateneo kan mga jesuita na mapapagadalan nya kan taon na ito, alongating gayo na dai tomogot su mga dominico na makalipat sya duman asin minsan pa mahimo, sa masunod na pagralabasan mangangaipo na magbalik sya sa Universidad.
“Sabi dai kami tataong manghimalos!” an sabi; “sumilyab an kikilat asin hilingon ta!”
Alagad dai pinaghohona ni Placido su naghahalat saiya sa harong kan platero.
Si Cabesang Andang minadatong pa sana hale sa Batangas asin napaduman ta mamamakal, masongko sa saiyang aki asin darahan sya nin kuwarta, tapang usa asin mga panyong sukla.
Pakatapus kan mga enot na pataratara, su makauMediaWiki:Proofreadpage pagenum template ugay na babaye na pagpoón pa lámang nakamangno na kan malipungaw na paghiling kan saiyang akí, dai na nakapagpogol asin nagpoon kan saíyang mga hapot. Sa mga énot na paliwanag, ibinibilang ito ni Cabesang Andang na mga pagiiktad, hominoyom asin pinagsagdonan su saiyang akí, sa pagparomdom saiya kan mga pagpakasákit, mga pagtios nin kadaihon, asin iba pa, asin nagsabi dapit sa aki ni Capitanang Simona na, huli ta naglaog sa Seminario, may angkas nang sa obis po sa banwaan; si Capitanang Simona ibinibilang nang Ina nin Dios, talaga, huli ta su saiyang aki magiging saro pang Jesucristo!
“Kun magpadi an aki,” an sabi ni Capitánang Andang, “an ina dai mabayad kan utang satuya... siisay an masingil kaiyán, kun siring?”
Alágad kan makita na odok sa boot su pagtaram ni Placido asin nabasa sa saiyang mga mata su barongbarong na nagoongal sa laog kan saiyang ginhawa, nasayodan nya na sa karaotan nin palad tunay na gayo su saiyang ipinagoosip. Sa nagkapirang hidele dai nakapagkaalo dangan garo na sanang mawasak sa kangongoyngoy.
“Ay!” an sabi; “asin nanugá ako sa saimong ama na atman ka, paadalon asin gibohon kang abogado! Tinitios kong dai makanamit nin ano mang tangani kang makaadal! Sa lugar na magduman ako sa panguingui na pinagsusugalan nin salapi, su sa kabangang-sikapat (266) an sakong pigdudumanan, nagtitios ako kan maráot na parong asin kan mga maating mga baraha! Hilinga an badd kong may mga sinorsehan! Sa lugar na bomakal ako nin bag-o, tinotostos ko an kuwarta sa mga misa asin mga dólot ki San Sebastian, minsan ngani dai ako naniniwalang gayo sa saiyang kabagsikan huli ta masigkat asin koramkodam an pagsabi kaiyan kan cura asin su santo lubos na gayong bag-ohan asin dai pa tataong maggibo nin mga gibong-ngangalasan, asin bakong gibo sa batikuling kundi laniti... Ay! Anong sasabihon sako kan saimong kun magadán ako asin makita ko sya?”
Asin naglologologo asin naghihibi su makauugay na babaye; lálong mamondo si Plácido asin sa saiyang daghan minaluwas an baga napopóot na hagayhay.
“Anong makokoa ko na maging abogado?” an simbag. MediaWiki:Proofreadpage pagenum template“Anong mangyayari saimo?” an padagos kan ina na pinagtakop su kamot na duwa; “ngangaranan kang pilibistiero asin bibilingan ka! Pigsabihan taka nang magkaigwa ka nin, pakatios na magkamahoyo ka! Dai ako minasabi saimo na na maghadok ka sa kamot kan mga cura, aram ko na delicado an saimong pagparong siring kan saimong ama na dai nakakakaon kan queso sa Europa... Alagad dapat kitang magtios, dai magkaalo, magsabi sa gabos nin oho. . . Anong satong maginibo? An gabos nasa mga fraile; kun sinda habo, daing maluwas na abogado, dai man nin medico... Magtios ka, aki ko, magtios ka!”
“Nagtios ako nin makuri, ina; nagtios ako sa halawig na mga bulan!”
Nagpadagos si Cabesang Andang kan saiyang mga logologo. Dai nya hinahagad na pupahayag syang partidario kan mga fraile, bako man ngani syang siring; kaniguan an saiyang pakaaram na sa sarong marhay igwa nin sampolong maraot na nagkokoa kan pirak kan mga dukha asin ipinapadara sa destierro an mga rnayaman. Alagad an saro sukat na dai maggirong, magtios asin magtagal; daing ibang bolong. Asin pinagsasambit an ginoong ini o ito na huli ta nagpahiling na paciencioso asin matinios, minsan sa irarom kan saindang boot naoongisan ninda sa saindang mga amo, maghale sa pagkasorogoon nin mga fraile naging promotor fiscal; asin an koyan na iyan na mayaman na ngunyan asin mangyaring makaginibo nin mga kabangisan na mga segurong magkakaigwa nin mga padrino na masorog sainda laban sa katogonan, kaito saro sanang dai sukat na sa cristan, na mahayo asin makinuyogkuyog na napakasal sa sarong magayon na daraga na an padrino kan aki su cura...
Padagos an pagsambit ni Cabesang Andang kan halawig na lista nin mga filipino na mga mahoyo asin mga paciencioso siring sa saiyang sinabi asin sasambiton na huli ta bakong siring nagkaderestierro asin pinagoorosig, kan si Placido, huli sa sarong daing kahologan na pasarahotan, hominale sa harong asin naglagawlagaw sa lansangan.
Linibot su Sibakong, su Tondo, su San Nicolas, su Santo Cristo, ribaraw asin baldi, dai pinagmangno su saldang, mani su horas asin kan pakamate lamang nin gotom asin kan pakamangno na dai syang kuwarta ta MediaWiki:Proofreadpage pagenum templateitinao nya gabós sa mga fiesta asin sa mga abóloy, nag pulí sa saíyang harong. Naglaláom syang dai nya maaabtan su saíyang iná huli ta may ugalé ini na sa lambang pagpapa-Manilá nya, sa síring na horas minaduman sa sarong kanátad na harong na pinagsusugalán nin panguingui. Alágad naghahalat saiya si Cabesang Andang sa pagpaháyag saiya kan saiyang sa ísip; gagamiton nya su procurador kan mga agustino tangáning máging marhay an boot kan mga dominico sa saiyang akí. Pinotol ni Plácido su saíyang tataramon huli sa sarong pasabot.
“Matagbang ngona ako sa dágat,” sabi; “malaog ngona akong tulisan ki sa bomalik ako sa Universidad.”
Asin huli ta su saiyang iná minapoón nin sermon dapit sa pagkamatíos asin sa kahoyoan, si Plácido daing pagkaon nin anó man hominalé giráray asin napasíring sa mga muelle na pinagpopondohan kan mga sakayan.
Kan makita nya su sarong sakayan na matúlak pasiring sa Hong Kong pinasabngan sya nin sarong kaisipan: paduman sa Hong Kong, dumulag, magyaman duman sa pakipaglaban sa mga fraile. An kaisipan dapit sa Hong Kong nakapukaw sa saiyang isip nin sa rong pagiromdom, sarong salaysay nin mga frontal, mga ciriales asin mga candelabros na mga dalisay na pírak na idinólot kan kabanalan kan mga binonyagan sa sarong simbahan; su mga fraile, an osipon nin sarong platero, nagpagiribo pa sa Hong Kong nin iba pang mga frontal, mga ciriales asin mga candelabros na pararehong gayo, alágad pirak na Ruolz, na isinalihid sa mga tunay na ipinagibo nindang conant. lyo ini an osipon na saíyang nádangog asin minsan nganí orosiposip lámang o mga huringhuding, ilinaladawan ito kan saiyang maráot na boot na totoong gayo asin minapagiromdom saiya nin iba pang pangyayari na kaagid kainiho. An pagmawot na mabúhay na hiwas asin an nagkakapirang mokná na nababangá pa lámang na gibohon iyong mga nakapahaman kan saíyang isip na pomaduman sa Hong Kong. Kun duman dinadara kan mga corporation an gabos nindang kuwarta, súkat na marhay an lakaw kan karakal asin manyáring mag yaman sya.
“Muya akong máging. talingkas, mabúhay na talinglingkas!...”
Inabot sya kan banggi na naglalagawlagaw sa San MediaWiki:Proofreadpage pagenum templateFernando asin kan dai sya makasumpong nin dumagat na katood pinagmarhay nyang umoli. Asin nin huli ta marayrahay su kabanggihon asin su tala-sinag nagbabanaag sa langit na binaliw su makauugay na lungsod sa sarong dakulaon na gayong kahadean nin mga diwata, napaduman sa feria. Duman nagparabalikbalik sya, linibot nya su mga tinda na dai lamang hiniling su mga barakalon, su isip nasa Hong Kong tanganing mabuhay na talingkas, magyaman...
Mahale na kuta sa feria, kan sa paghona nya saiyang nasinawsinawan su joyerong si Simoun na nagpaaram sa sarong daple asin nagoolay-olay su duwa sa tataramon na ingles. Sa ki Placido, an gabos na horon na pigtataram sa Filipinas kan mga europeo, na bakong an kastila, dapat ingles: saro pa, nahopol kan satong hagbayon an katagang Hong Kong.
Kun ikapagpudihan sya kan joyerong si Simoun sa dayuhan na ito na alonggating matulak pa Hong Kong!
Ominantoro si Placido. Midbid nya su joyero ta napaduman sa saiyang banwaan nagbalidya nin mga alahas. Nagiba sya kaini sa sarong paglakbay asin tunay na gayong nagpahiling na mapagmahal na gayo si Simoun saiya sa pagbareta saiya kan pagkabuhay sa mga Universidad nin mga bansang hiwas: abaang kalaenan! Sinonod ni Placido su joyero.
“Ginoong Simoun, Ginoong Simoun!” an sabi.
Kan hidaleng ito tisasakat sa sarong lunadan su joyero. Ominantoro kan mamidbidan si Simoun.
“Muya kong humagad saimo nin sarong utang-naboot..., sumabi saimo nin duwang kataga!” an sabi.
Si Simoun hominiro nin hirong nagpapahiling nin kapawotan, na dai namangnohan ni Placido huli sa saiyang karibarangan. Sa kadikit na mga kataga iinosip kan hagbayon su nangyari saiya ipinahayag nya su saiyang horot na magduman sa Hong Kong.
“Huli sa ano?” an hapot ni Simoun na pinotitokan na gayo si Placido huli sa saiyang bughaw na salming-samata.
Dai nagsimbag si Placido. Dangan itinongkahal ni Simoun su saiyang payo, hominoyom kan saiyang daing girong asin malipot na hoyom asin sinabihan si Placido:
“Marhay! omiba ka sakuya. Sa calzada del Iris!” sabi sa cochero. MediaWiki:Proofreadpage pagenum templateSa bilog na lakaw na ito nagdanay na daing kaalo si Simoun na baga nalologom sa orog kamahalagang paghorophorop. Si Placido, sa paghalat na pakihoronan sya, dai minataram ininsan sarong tataramon asin naglilingalinga sa paghiling sa dakol na mga nagraralakawlakaw na mga nangagbahigay kan saga kan tala-sinag. Mga bagong-tawo, mga pasangan (267) nin mga magkatipan, mga nagmamahal, na pinagsosoronod nin mga maingat na ina o nin mga inaon; pangkat nin mga estudiante na mga puti ang gubing na orog pang pinapapuruti kan tala-sinag; mga soldados na paralingpaling, sa mga lunadan na anom sa sarong lunad, pasiring sa templong nipa na ipinanongod ki Citeros; mga aki na nagkakarawat nin turubigan, mga intsik na mga parabalidya nin tubo asin iba pa, nagpapakapano sa dalan asin sa masagang liwanag kan tala-sinag nagkakamit sinda nin magagayon na porma asin tiyatang (268) palibot. Sa sarong harong nagtotogtog su orquesta nin mga valses asin nakikita an nagkapirang pasangan na nagsasarayaw sa liwanag kan mga quinque asin mga lampara... !abaa na kameskinong hilingon sa saiyang paghona kun ibabagay sa namamantaag sa mga lansangan! Asin sa pagisip dapit sa Hong Kong naghapot sa saiya mansana kun an mga banggi sa porong ito mga maipangrawitdawit (269) na gayo, mahahamis na gayong malipungaw siring kan mga sa Filipinas asin dinakop nin sarong tulahok na kamondoan su saiyang puso.
Pinaontok ni Simoun su lunadan asin magkasi sinda luminogsot. Kan hidaleng ito lominabay sa may sainda si Isagani asin si Paulita Gomez na nagpapasinabihan sa hababang tingog nin mga mahamis na mga tatara mon: sa huri nagsusunod si Doña Victorina kaiba si Juanito na nagtataram sa halangkaw na tingog kaniguan su kahihiro asin lalong minaluwas na kobakob. Si Pelaez nayiyingying dai nahiling su saiyang kaito kaiba sa pagadal.
“!Iyan an talagang mamongaya!” an sabi ni Placido sa hababang tingog asin naghahagayhay asin tominanaw sa pangkat na binabaliw sa malopoop na mga ladawan saen nababarang na marhay su mga takyag ni Juanito na minaitaas asin minaibaba baga mga labadlabad nin molino.
“!Diyan lamang sya pinapakinabangan!” sabi man ni MediaWiki:Proofreadpage pagenum templateSimoun sa maluyang tingog; “marahay an kabagongtawohan!”
Siisay an muyang sabihon ni Placido asin ni Simoun?
Pinasabot kaini su hagbayon, binayaan ninda su calzada asin lominaog sa makalilibong na mga dalandalan asin mga agihan na binibilog nin nagkakapirang mga harong; madale sindang minalokso sa mga gapo sa paglikay sa mga saradit na tamaw, minairibaba sa pagagi sa sarong kodal na bakong marhay an pagkagibo asin lalong maraot an pagkaingat. Nagtataka si Placido kan makita su mayaman na joyero na maglakaw sa siring na mga sitio na baga tood sa mga ito. Sa katapusan nakadatong sinda sa sarong dukhang gayong harongharong na bulag, palibot nin batag asin bunga. Nagkapirang armason na kawayan asin nin mga siring mansanang mga tubo nakapagpaakala ki Placido na nasa harong sinda nin sarong castillero o paragibo nin kuwetes.
Pominokpok si Simoun sa dungawan. Dominongaw an sarong lalaki.
“Ah! senor...”
Asin lominusad tolos.
“Anion na su polvora?” naghapot si Simoun.
“Nasa mga sako; hinahalat ko su mga bala.”
“Asin su mga bomba?”
“Haranda na.”
“Marhay na gayo, maestro... Ngunyan mansanang banggi humale ka asin kahoronon mo su teniente asin su cabo... asin tolostolos magpadagos ka kan saimong lakaw; sa Lamayan makakasompong ka nin saro katawo sa sakayan; sumabi ka 'Cabesa’ asin masimbag ‘Tales.’ Kaipuhan na digdi sya noodma. Dai nin panahon na sukat masayang!”
Asin tinaohan sya nin nagkapirang kuwartang bulawan.
“Ta ano po?” naghapot su tawo sa marhay na gayong pagkakastila; “igwa nin bagong bareta?”
“Oho, gigibohon sa laog kan semanang maabot.”
“Sa masangleng semana!” inolit kan dai midbid na kanayon sibog sibog; “an mga nayon bako pang mga handa; naghaharalat na isibog kan General su pagboot ... sa paghona ko ihinahalat sa paglaog kan lapas!”
Hiniro ni Simoun su saiyang payo.
“Dai ta kaipuhan an mga nayon,” an sabi; “igo na MediaWiki:Proofreadpage pagenum templatesatuya an mga tawohan ni Cabesang Tales, su mga carabinero kaito asin sarong regimiento. Ngapit na ogaring, sakale gadan na si Maria Clara! Humale ka tolos mansana!”
Nawara su tawo.
Nasaksihan ni Placido an halipot na ining olay-olayan asin nadangog nya gabos; kan sa pagloba nya igwa syang nasabotan nagpanorongkag su buhok asin hiniling si Simoun nin natatakot na mga mata. Naghohoyomhoyom si Simoun.
“Nagtaka ika,” an sabi na kaiba su saiyang malipot na hoyom, “na an indio na ini na daing datang gayo an panggubingan makapagtaram nin marhay kan kastila? Sard sya kaitong tagapagtokdo sa mga paadalan na nagpumirit na itokdo an kastila sa mga aki asin dai ominontok sagkod na nawara nya su saiyang puesto asin deneportar sya bilang paralaglag kan kahusayan kan banwaan asin huli ta katood kaito kan daing palad na si Ibarra. Kinoa ko sa deportation saen ipinanongod su saiyang sadiri pagataman nin niyog asin ginibo ko syang pirotecnico.”
Bominalik sinda sa calzada asin napasiring sinda sa Trozo. Sa tangod nin sadit na harong na tabla, na magayagaya asin malinig su kamugtakan, may nagtutukaw na sarong kastila na nakaalindoon sa sarong muleta, nagpapahayahay sa liwanag kan tala-sinag. Dinolok ito ni Simoun; kan mahiling sya kan kastila naghinguhang tomindog pakapoota bilang an sarong inagmarod.
“Humanda ka!” an sabi saiya ni Simoun.
“Sa giraray iyo ako!”
“Sa maabot na semana!”
“Iyo?”
“Sa enot na potok nin cañon!”
Asin hominale sunod ni Placido na nagpopoon nang maghapot sa saiya mansana kun baga dai sya nangangatorogan.
“Nagtaka ika,” an hapot saiya ni Simoun, “na makakita nin kastila na orog na gayo kahagbayon asin pinasasakitan na padagos kan mga kahelangan? Igwa nang duwang taon na nakaagi na matabaon syang marhay na siring saimo, alagad nahimo kan saiyang mga kaiwal na ikapadara sya sa Balabak tanganing maglingkod sa sa rong mahigpit na compania asin hilinga ta igwa na MediaWiki:Proofreadpage pagenum templatesyang reumatismo asin paludismo na madara saiya sa lolobngan. An makauugay na iniho napakasal sa sarong magayonon na babaye..."
May ominaging coche na daing laog, pinaontok ito ni Simoun asin kaibahan si Placido napahatod sa safyang harong sa dalan nin Escolta. Kan hidaleng ito su mga taknaan (270) sa mga simbahan nagtotorogtog nin ikasampolo may kabangang horas.
Pakalihis nin duwang horas, naghale na si Placido sa harong kan joyero, asin daing girong baga may pinagiisip padagos nin paglakaw sa Escolta, na haros dai nang tawo, minsan ngani maogmahon pang marhay su mga kapehan. May nagtataga-aging coche na marikason na minalalang nin makuring ribok sa gastado nang inodesan na tinampo.
Si Simoun maghale sa sarong lalamban kan saiyang harong na atubang sa Pasig, nagtatanaw sa Intramuros, na natatanaw sa mga bukas na mga dungawan, mga atop na sem na pinapakintab kan tala-sinag asin su saiyang mga torre na minaraladawan na mga mamondo, magagabat, mga malipungaw, sa tahaw kan moninong na angkasa (271) nin banggi. Hinale ni Simoun su saiyang bughaw na salming-sa-mata, su saiyang maputing buhok nakakaagid sa cuadrong pirak nakakaarikos sa saiyang marigon na panglawog, kinalongkake, (272) na raparap na naliliwanggan nin sarong lampara, na an ilaw naghihilagang mapalsok sa kakulangan nin gas. Si Simoun, na garong nariribarawan nin sarong kaisipan, dai nagmamangno na sa luhayluhay nagroromarom su lampara asin nagdadangadang su kadikloman.
“Sa laog nin nagkapirang aldaw,” an saiyang sabi sa hababang tingog, “kun sa apat nyang sogod maglaad na isinumpang lungsod na iyan, paalawan kan mapaabhaw na kasayangan asin kan masumbikal na explotacion sa daing pakasaboy asin sa dai nin palad; kun an karibukan pomotok sa mga nayon asin ibohos ko sa mga lansangan an mga tawohan kong mga mapanghimalos. na mga ipinangaki kan kasakroan asin kan mga kamalean, dangan sakuyang bubuksan an mga kuta kan saimong bilangoan, aagawon ta ka sa mga kamog kan fanatismo, asin maputing salampati, ika ngapit an Fenix na maluwas uli sa mainit na abo...! Sarong himagsikan na linalang nin mga tawo sa kadikloman ominagaw sako sa simong kataid; saro pang himagsikan dadaraMediaWiki:Proofreadpage pagenum templatehon ako sa saimong mga, bubuhayon ako liwat asin an tala-sinag na iyan, bago makaabot sa katapusan kan saiyang banggraw; paliliwanagan an Filipinas, malinig na kan saiyang makasosomong mga ati!”
Panale sanang ominontok nin pagtaram si Simoun na baga natitiok. Sarong tingog naghahapot sa laog kan saiyang conciencia, kun baga sya, si Simoun bako man na kabtang kan mga basura kan isinumpang lungsod, sakale an tanay na orog na gayo kaosbog. Asin siring kan mga gadan na magkakaburuhay liwat sa daging kan trompetang makagigiram, sangribong fantasma na mga maki dugo, mga daing pagsarig na mga anino nin mga lalaking rinilibon, mga babayeng mga hinalean nin dangog, mga amang pinagborolnot sa saindang angkos, mga pinatubang asin pinadakula na mga maraot na kaugalean, mga kabanalan na pinaglanghadan, mga kabanalan na pinagbasangbasang, minatirindog ngunyan sa aniningal kan misteriosong hapot. Kaenotenote pa lamang sa saiyang criminal na lakaw magpoon kan sa Habana, sa pamamatahaw kan vicio asin kan sohol, boot lumalang nin sarong kasangkapan sa paggibo kan sa iyang mga mokna, sarong tawong daing pagtubod, daing mahal sa banwaan asin daing conciencia, iyo pa lamang sa buhay na ito nanuhay asin minasolang sa saiyang mga gawe. Piniyong ni Simoun su saiyang mga mata asin nataodtaod na daing hiro-hiro; dangan hinapros kan kamot su angog, bilang hominabong homiling sa saiyang conciencia asin nagkaigwa nin katakutan. Dai, dai boot na magatidatid kan saiyang buhay, dai sya nin karigonan na isalingoy an saiyang paghiling sa ominagi na... Madaihan sya nin dasig sa pagdangadang nanggad kan hidaleng stikat syang gumawe, magkulang sya nin yakang (273), nin tiwala sa saiya mansana! Nin huli ta su ladawan kan mga makauugay na an kapaladan kan mga ito saiyang nalasigan, nagpapadagos nin paglatawlataw sa atubang kan saiyang mga mata na baga naghahale sa makintab na ibabaw kan salog asin sinasalakay su lalamban asin pinagkukurahawan sya asin ipiggagawgaw saiya su mga kamot; huli ta su mga panghimasol asin su mga pagdadalita garong nagpapakapano sa angkas na nadadangog an mga pagbabanta asin mga tingog nin panghimalos, ihinarayo su saiyang paghiling sa dungawan asin sakale iyo pa sana ito nagpoon nin pangibigkibig. MediaWiki:Proofreadpage pagenum template“Dai, naghehelang ako, bakong marhay an sakong pagmate,” an sabi sa hababang tingog; “kadakol kan mga nagkakaorongis sako, su mga an saindang mga kapahamakan isinasarahot sakuya, alagad...”
Asin kan mamate nyang nagkakalayo su saiyang angog, bominuhat asin rominani sa dungawan sa pagsingosingo kan mahayahay na simuy kan kabanggihon. Sa saiyang pamitisan binobotong kan Pasig su saiyang solog na pirak, na sa ibabaw nagkikirintab na mabagal su mga sabo, nagtataralibong, minapasiriring sa enotan asin minasiribog na sinosonod su dalagan kan mga saradit na arimborong. Su lungsod nagtitindog sa ibong na pangpang asin su saiyang mga maiitom na kuta minaluwas na mga makagigiram, mga misterioso, napapara su saiyang pagkameskino sa liwanag kan tala-sinag na gabos tinitiyatang (274) asin pinapagayon. Alagad nangibigkibig na naman si Simoun; garo nyang nakikita sa saiyang atubang na maisog na panglawog kan saiyang ama, na nagadan sa bilanggoan, alagad nagadan sa paggibo nin karahayan, asin su lawog nin sarong lalaki na orog pa kamaisog, nin saro pang lalaki na itinao su saiyang buhay huli saiya (275) ta nagloloba na hihinguahon nya an pagkamondag liwat bilang kan saiyang bansa.
“Dai, dai ako makakaorong,” an hagayhay na kanayon pahida su hinang sa saiyang angog; “nakauswag nang marahay su toklos asin an tagumpay kaiyan magpapatunay na ako tama... Kun gominawe ako nin siring kan saindo, napukan kuta ako ... Dai nin mga katitinyatang (276), dai nin mga mapaglinglang na mga teoria! Kalayo asin bakal sa cancer, padusa sa vicio, asin laglagon ngapit kun maraot an kasangkapan! Dai inisip ko nin marahay, alagad ngunyan may lagnat ako ... nangangalangalang an sakong isip ... talagang siring... kun ginibo ko an maraot sa katuyohan nin pag gibo kan marahay asin an mga palakaw iliniligtas kan katuyohan (277) ... An gigibohon ko iyo na dai makabantaag an sakong sadiri...”
Asin hominigda na ribaraw su isip asin naghinguhang mangatorog.
Kan pagkaaga kan sominonod na aldaw, si Placido mahoyo asin nasa ngoso su hoyom naghimate kan ser mon kan saiyang ina. Kan taraman sya kaini kan sa iyang mga kaisipan na iinteresaron su procurador kan MediaWiki:Proofreadpage pagenum templatemga agustino, dai sominolang, dai nakisuhay, ata ngani nagpahayag syang oonayon nya tanganing malikayan na mapagal su saiyang ina na pinakiolayan nyang pomoli sa lalawigan sa lalong madaleng panahon, kun mahihimo, kan aldaw mansanang ito. Hinapot sya ni Cabesang Andang kun ngata.
“Huli ta kun makaisi an procurador na uya ka dai nya gigibohon sagkod na dai mo padarahan nin pabalik (278) asin nagkapirang misa.”